Iratiko Txanpona

Proiektua abian jartzeko testuingurua eta inguruabarrak

Proiektua 2019ko apirilean hasi zen gauzatzen, plastiko ez-ontzien hobari-erosketarekin garbigune mugikorrean (PET, PP, PEHD, PELD). Mankomunitateko instalazioetan moztu eta birrintzen dira, eta merkaturatu ezin den zatia Errioxako enpresa estrusionatzaile batera lekualdatzen da (SOLTECO, akordio bat dugu horrekin).  Honek zur plastikoak eta hiri-altzariak egiten ditu eta  Mankomunitateak eta udalerriek pisu berarekin erosteko konpromisoa hartzen dute..

2020an hiri-altzarien lehen erosketa egitea espero da, plastiko birzirkulatuen pisuari dagokion bolumenagatik, apiriletik abendura bitartean 10 tona ingurukoa izan baita. 2020ko urtarrilean hasiko da organikoaren etxez etxeko bilketa, ibilgailu elektrikoarekin, eta banantze-kalitatearen arabera hobaria emango zaie etxeei, 30 irati/etxe/urte arte.

Bilketa-kalitate handiko materia organikoa (%1 baino gutxiagokoa) eskualdeko lau finka ekologikotan konpostatzeko erabiliko da. Finka horiek dagoeneko lortu dute Foru Gobernuko Ingurumen Departamentuaren onespena. Nekazaritzako konpostatzeak lurzoruetan karbono-hustutegi garbi gisa jardungo duela uste da, ekonomia zirkularraren adibide gisa: elikatzen gaituen lurra elikatzea.

 Proiektuaren helburu orokorrak

Ekonomia zirkularreko prozesuetan aurrera egitea, birziklatze-bolumena handituz, eskualdetik kanpo kudeatzen diren hondakinen bolumena murriztuz eta berotegi-efektuko gasen isurketak murriztuz.


Ekimenaren helburu espezifikoak

• Hondakin-frakzio desberdinen birziklatze eraginkorra bultzatzea, batez ere hiri-altzari gisa birtxertatzen diren hondakin plastiko ez-ontziena eta nekazaritza eta konpostajeko materia organikoarena, lurraldearen trantsizio agroekologikoan aurrera eginez.
• Jatorrian banantzeko jardunbide egokiak garatzen dituzten herritarrentzako hobari-modalitate bat entseatzea.
• Eskualdeko tokiko merkataritza bultzatzea, saltoki horietan moneta osagarriko hobaria erabili behar delako.
• Jasangarritasun handiko ingurumen-praktikak garatzea, modalitate edo erabaki bakoitzeko berotegi-efektuko gasen emisio-egoerak monitorizatuz.

Proiektuaren xede den biztanle-kopurua edo kolektiboa.

Mankomunitateak 5.200 biztanle inguru ditu.
2019ko apirila eta abendua bitartean Irati monetan inplikatutako pertsonen kopurua 300 ingurukoa da: horien artean, 100 saltokiei lotutakoak eta 200 erabiltzaile, hainbat kolektibotan txanpona erabili dutenak.
2020a amaitzean, monetaren erabileran eta ekonomia zirkularrean inplikatzea espero da. urtea amaitzean, monetaren erabileran eta ekonomia zirkular aurreratuan gutxienez eskualdeko biztanleriaren %10 inplikatzea espero da.

Beste programa batzuekiko harremana.

Hainbat frakziotako kalitate handiko gaikako bilketaren hobari-esperientzia horrek zerikusia du hiru lan-ildorekin eta gizarte-berrikuntzako ildoekin.
A. EkhiLur kooperatibarekin: martxan dagoenean, Irati monetaren plataforma digitala eta diru elektronikoarena izango da.
B. Nafarroako Unibertsitate Publikoa, NILSA eta INTIA garatzen ari diren materia organikoaren kudeaketa deszentralizatuko programekin eta, bereziki, frakzio organikoaren ekonomia zirkularreko programekin, elkarrekintzak ditugun zenbait proiekturen esparruan, batez ere Life NAdapta-Klima eta Josenea proiektu pilotuarekin, besteak beste.
C. Nafarroako hondakinen partzuergoarekin eta 14/2018 Foru Legean aurreikusitako "proba pilotuekin".

 Inplementazioa

Faseak:
0 fasea: 2018ko iraila – 2019ko martxoa. Txanponaren zirkuitua eta zati plastikoaren balizko erosleak prestatzea, bilerak eta harremanak udalerri eta saltokiekin, eta Iratiko Udalerrien Mankomunitateko batzorde iraunkorrarekin eta batzarrarekin.

1. fasea: 2019ko apirila – 2019ko abendua. Plastikoa jasotzea Mankomunitateko puntu garbi mugikorrean, eta Irati txanpona jaulkitzen hastea, 0,5 irati kilo plastiko bakoitzeko (1 irati euro baten baliokidea da saltokian). Materia organikoaren etxez etxeko bilketa prestatzea.

2. fasea: 2020ko urtarrila – 2020ko uztaila. Urtarrilean 100 etxe bildu ziren, eta apirilean beste 100 etxe gehiago. Ekhi Lur-en ordainketa-plataforma eta diru elektronikoa ezartzea.
Irismenak eta tresna ebaluatzea eta berriz planifikatzea.


Dinamizatzaile parte-hartzaileak

• Iratiko hiri-hondakin solidoen Mankomunitateko langileak, sistemako eragileekin – Bereziki, etxeekin, eskola-komunitatearekin eta dendekin – Harremanak eta konfiantza dinamizatzean.
• Ekonomia zirkularraren arloan I+G eta berrikuntza soziala lantzen dituen Bioerregio Ekonomien Elkarteari aholkularitza eta laguntza teknikoa ematea, eta moneta sozialak eta osagarriak diseinatzea eta abiaraztea.

Baliabide ekonomikoak (proiektuarenak)

Mankomunitatearen baliabide propioak. Ez da baliabide osagarririk lortu.

Emaitzak:

Mankomunitateko 5.200 biztanleekiko.
2019ko apirila eta abendua bitartean Irati monetan inplikatutako pertsonen kopurua 300 ingurukoa da: horien artean, 100 saltokiei lotutakoak eta 200 erabiltzaile, hainbat kolektibotan moneta ikusi edo erabili dutenak.
2019ko apirila eta abendua bitartean 1.200 irati isuri dira eta ontziak ez diren 2,7 tona plastiko berreskuratu dira.
2020. urtea amaitzean, monetaren erabileran eta ekonomia zirkular aurreratuan gutxienez eskualdeko biztanleriaren %10 inplikatzea espero da.

Praktikaren indarguneak

Interes eta babes handia saltokien eta herritarren aldetik.

Praktikaren ahuleziak.

Mankomunitaterako kudeaketa-kostuak handitzen dira, eta ereduaren trantsizioak aurrekontu-ahalegina eskatzen du, baina kudeaketa-aldaketaren amaieran kostua murrizteko eta berotegi-efektuko gasen emisioak monitorizatzeko eta murrizteko itxaropenarekin, eta aldi berean, ekonomia zirkularreko materialen bolumena handitzen da.

Beste herri edo lan-eremu batzuetan antzeko ekimenak abian jartzeko aukerak.

Hondakinen arloan eskumena duten administrazioen erabakiaren araberakoa da. EkhiLur kooperatibak Euskal Herri osoan eskainiko du txanpon-euskarriaren zerbitzua, eta Iratiko Mankomunitateak bere burua eskaintzen du bisitaldiak hartzeko, esperientzia ezagutzeko eta proiektuaren eta haren emaitzen dokumentazioa emateko.